Ukraińcy w PL: 6-8 mln czy 3 mln? Dane mówią

W sieci trwa dyskusja o tym, ile w Polsce jest teraz obywateli Ukrainy. Wywołał ją m.in. post użytkownika serwisu X, który 28 lipca ogłosił: „W Polsce przebywa od 6 do 8 mln Ukraińców. Reżimowa władza to przed wami ukrywa” (pisownia wszystkich postów oryginalna). Wpis ten ma ok. 20 tys. wyświetleń. Komentujący dywagują: „Jak nie więcej…”, „To prawda, wystarczy pochodzić po mieście”; „PiS wpuścił do Polski 19 milionów Ukraińców”.

Wielu w szacunki 6-8 mln nie wierzy: „Tyle to raczej nie, ich utrzymanie całkiem by nam budżet zjadło”; „Gdzie? Przelicz to sobie kolego. Zastanów się jak, gdzie? Tak jak bym Ci powiedział, że w litrowej butelce są 2 litry wody…”. Jeden z internautów zauważył: „Na jakiej podstawie takie liczby? Serio pytam. Ja bym ocenił ich populację na ok. 3,5 mln”. Kolejny potwierdził: „Chłopaki na Wbrew Cenzurze jakiś tydzień temu usiłowali to dość rzetelnie oszacować na podstawie informacji z różnych źródeł, i wyszło im około 3 miliony. I to się wydaje realne”. Lecz na to inny skwitował: „3 mln to bajka”.

Część komentarzy ma antyukraiński i antyimigrancki wydźwięk: „W Warszawie całe osiedla ukraińskie. Polacy stanowią mniejszość…”; „Oddaliśmy kraj bez wojny największemu wrogowi Polski”; „Trudno to ukryć co drugi mieszkaniec np. Wrocławia to banderowiec!”; „Oni kłamią że jest ich 950 tyś, bo pewnie tylko tylu pracuje, resztę utrzymujemy”.

Niektórzy dopytują o źródło danych: „A skąd ty to wiesz geniuszu?”; „Jak ich policzyłeś?”; „Podaj źródło swoich informacji”.

A co naprawdę wiemy o liczbie Ukraińców przebywających teraz w Polsce? Dokładnych danych nie ma – są szacunki. Podają one liczbę mniejszą niż twierdzi autor cytowanego posta.

15 maja 2024 roku wiceminister Spraw Wewnętrznych i Administracji prof. Maciej Duszczyk odpowiadał w Sejmie na pytania posłów i wtedy przedstawił statystyki dotyczące liczby Ukraińców w Polsce. „Jeżeli spojrzymy na wszystkie liczby dotyczące uchodźców, to w ramach PESEL UKR, systemu PESEL UKR, mamy obecnie 952 tys. osób” – podał wiceminister Duszczyk.

Natomiast według stanu na 9 lipca 2024 roku było to 968,4 tys. osób – pokazuje rządowa strona Otwarte Dane. To ponad sześciokrotnie mniej niż sugeruje autor popularnego posta.

Przypomnijmy: PESEL UKR otrzymują obywatele Ukrainy, którzy po przybyciu do Polski od 24 lutego 2022 roku, czyli od dnia rozpoczęcia przez Rosję pełnoskalowej inwazji na Ukrainę, złożyli wniosek o nadanie numeru PESEL. Stanowi on „urzędowe poświadczenie posiadania uprawnienia do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz uprawnień towarzyszących, wynikających z poszczególnych przepisów ustawy specjalnej, m.in. związanych z wykonywaniem w Polsce pracy” – wyjaśnia Urząd do Spraw Cudzoziemców.

Wiceminister Duszczyk podał też, że 762 tys. Ukraińców objętych jest ubezpieczeniem ZUS. „Natomiast jeżeli spojrzymy sobie na odsetek aktywności ekonomicznej uchodźczyń i uchodźców wojennych z Ukrainy, to w tym przypadku mamy ok. 70 procent. Ostatnie dane mówiły o tym, że 69 procent jest aktywnych na rynku pracy, co – zaznaczam, już to mówiłem przy poprzedniej nowelizacji – jest najwyższym wskaźnikiem w krajach OECD. Ukraińcy, uchodźcy wojenni z Ukrainy są bardzo, bardzo aktywni ekonomicznie, mimo że posiadają dzieci. Obowiązek szkolny jest realizowany” – stwierdził wiceminister MSWiA.

Na koniec czerwca 2024 roku 771 tys. Ukraińców było o zgłoszonych do ubezpieczeń społecznych w ZUS – przekazał Polskiej Agencji Prasowej rzecznik ZUS Paweł Żebrowski. Gdy 30 lipca zapytaliśmy ZUS o aktualne dane, rzecznik odesłał nas do statystyk z czerwca.

Oczywiście: te dane nie pokazują rzeczywistej liczby mieszkających teraz w Polsce obywateli Ukrainy – bo nie wszyscy składają wniosek o nadanie PESEL UKR, niektórzy przebywają u nas tylko czasowo bądź przyjeżdżają co jakiś czas i potem wracają na Ukrainę. Dlatego również np. liczba przekroczeń polskiej granicy przez Ukraińców nie jest tu wiarygodną daną.

Skąd się mogą brać informacje o ok. 3 mln Ukraińców w Polsce? Internautom biorącym udział w dyskusji pod cytowanym postem mogło chodzić o nagranie „Nadchodzi ukrainizacja”, które 20 lipca br. opublikowano na kanale YouTube Wbrew Cenzurze. Wystąpił w nim Krystian Jachacy, sekretarz generalny Pracy Polskiej (uznawanej za organizację prorosyjską), który przywołał raport „Migracje: niewykorzystana (na razie) szansa Polski” Warsaw Enterprise Institute z września 2023 roku. Jego autorzy stwierdzili, że można szacować „prawdopodobną liczbę Ukraińców przebywających w Polsce we wrześniu 2023 r. na 2,5-3 mln” (str. 17).

Podobnych szacunków ukazywało się więcej. Agencja Selectivv w kwietniu 2023 roku opublikowała raport „Ukraińcy w Polsce. Dynamika populacji w latach 2022-2023”. Badanie przeprowadzono na podstawie danych zgromadzonych w styczniu 2022 roku (czyli przed rozpoczęciem inwazji Rosji) i w styczniu 2023 roku, a dotyczyło użytkowników urządzeń mobilnych pochodzenia ukraińskiego. „Zostali zakwalifikowani jako Ukraińcy na podstawie danych geolokalizacyjnych, języka urządzenia, wizyt w Ukrainie i użytkowaniu ukraińskich kart SIM” – wyjaśnia w metodologii agencja. I podaje: „Od sierpnia 2022 roku łączna liczba ustabilizowała się w przedziale między 3 109 596 (wrzesień) a 3 184 296 (listopad), by w lutym 2023 osiągnąć wartość 3 166 418 osób”. Firma podkreśla, że „należy wziąć pod uwagę dużą migrację wśród opisywanej grupy”. „Według danych Selectivv jedynie co piąty Ukrainiec, będący w naszym kraju w styczniu 2023 r., był również w 2022 r.” – podaje.

Wiceminister Duszczyk zapowiedział w maju wprowadzenie nowego systemu, który ma pozwolić na weryfikację liczby Ukraińców w Polsce podawanej na podstawie PESEL UKR. „System, który wprowadzamy, czyli przejście z ochrony czasowej na pobyt tymczasowy, pozwoli nam ostatecznie zweryfikować tę liczbę” – mówił.

MSWiA na pytanie Konkret24, czy wprowadzono już nowy system, odpisało 31 lipca dość niejasno, że planowane jest „ustanowienie szczególnego rodzaju możliwie najbardziej zautomatyzowanego postępowania, w oparciu o które możliwe będzie urzeczywistnienie tego celu”. Po czym opisuje: „Przedmiotem tego postępowania przed wojewodą będzie wydanie karty pobytu, nie zaś – jak w przypadku typowych spraw dotyczących przyznania obywatelom państw trzecich zezwoleń pobytowych – udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, skutkujące dopiero odrębnym wydaniem karty pobytu. Wydanie karty pobytu w tym postępowaniu i jej odbiór skutkować będą przekształceniem z mocy prawa dotychczasowego uprawnienia pobytowego, opartego na przepisie art. 2 ust. 1 ustawy specjalnej, w zezwolenie na pobyt czasowy. Z dniem odbioru karty pobytu uprawnienie obywatela Ukrainy do pobytu uznawanego za legalny, o którym mowa w art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy, będzie stawało się z mocy prawa zezwoleniem na pobyt czasowy udzielonym na okres do końca okresu ważności wydanej i odebranej karty pobytu (art. 42q ust. 1). Ponadto, w tej dacie status UKR przy numerze PESEL posiadanym przez tego obywatela Ukrainy będzie automatycznie zmieniany na status CUKR. W tej dacie zakończy się zatem również praktyczna możliwość korzystania przez obywatela Ukrainy z uprawnień stanowiących pochodną posiadania statusu pobytowego na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy specjalnej”.